Gisteren bezocht ik op Texel het Museum Kaap Skil in Oudeschild. Hier is t/m 16 mei de expositie ‘Garde Robe’ ingericht om ‘De Nachtwacht van de textiel’ voor het eerst aan het publiek te tonen. Een vondst van wereldklasse uit de bodem van de Waddenzee.

Hier bekijkt Renske van den Tempel – bekend van de Noordkroon, cremes van schapenwolvet en Texelse Wol breiwol (100% Texels!)- de zijden japon.

Deze prachtige damast geweven zijden jurk is natuurlijk het topstuk van de gevonden collectie, maar bij het zien van de zijden kousen werd ik helemaal enthousiast. Ze zijn zeer fijn gebreid en na zo’n 375 jaar onder het zand begraven te zijn geweest zijn ze opmerkelijk gaaf. Ze zijn alleen verkleurd, wat nu bruin is zou ooit misschien rood geweest kunnen zijn. Dat wordt nog verder onderzocht. De kousen lijken vrij groot voor een vrouw, de vraag is of het misschien mannenkousen zijn? Maar wellicht had de mogelijke eigenaresse Jean Kerr wel grote voeten bij haar forse postuur.

De met een fraaie ‘levensboom’ of palmetmotief versierde klinken of clocks zijn in averechte steken gebreid. Er is niet veel uit deze periode bewaard gebleven, maar soms wel zijden kousen waar een dergelijk motief op is geborduurd. Ik vind deze damastgebreide versie wel heel bijzonder.
Enkele buitenlandse musea hebben vergelijkbare gebreide zijden kousen die al dateren uit de 16e eeuw zoals de kousen van de Zweedse koning Johan III of deze die komen er dicht bij: Karl X Gustav, 1654, Royal Armory, Stockholm.

Kousen van Karl X Gustav,1654, collectie Royal Armory, Stockholm. Fotograaf onbekend, foto van internet.

De kousen werden boven of onder de knie vastgemaakt door de bovenrand over een, rond het been, geknoopt lintje te vouwen. De knik in de bovenkant lijkt erop te duiden dat de rand naar binnen gevouwen werd. Beide kousen hebben een kniklijn op deze plek. Zou deze ontstaan zijn door het dragen of was de knik erin gemaakt? Zo blijven er nog genoeg vragen over.

De herkomst van het breiwerk is moeilijk te achterhalen, waarschijnlijk Engels, maar in de hogere kringen haalde men ook dit soort kousen uit Italië of Spanje, landen met een lange traditie in zijden breiwerk.
Door de vondst bij Texel is het nu wel onderdeel van ‘ons’ gebreid erfgoed!

Nagekomen januari 2017: Hieronder het verhaal dat ten tijde van de expositie op verschillende websites te lezen was, maar inmiddels wordt dat in twijfel getrokken. (Zie dit bericht in de Volkskrant)De hele vondst is inmiddels weer een raadsel, maar het blijft een mooi verhaal daarom laat ik het staan:
In maart 1642 verging een bagageschip, onderdeel van een uit Falmouth vertrokken vloot van schepen. Deze vloot moest de 10 jarige Mary, dochter van de Engelse koning Charles I begeleiden naar haar 15 jarige echtgenoot Willem II, (hier nog een portret), hun huwelijk was al op 2 mei 1641 voltrokken. Ook de moeder van Mary, Henrietta Maria en haar hofdames reisden mee. Henrietta Maria was bovendien op een geheime missie, bedoeld om de Engelse kroonjuwelen en andere kostbaarheden in de Nederlanden te verkopen of te belenen en zo geld bij elkaar te krijgen voor de burgeroorlog in Engeland.
In een brief uit die tijd wordt gesproken van enkele hofdames die door het vergaan van dit bagageschip hun garderobe waren kwijtgeraakt.
Een van die dames was Jean Kerr (geb. rond 1585), gravin van Roxberghe, hofdame en gouvernante van de jonge prinses Mary. Er is een schilderij van deze Jean Kerr, waar ze een soortgelijke japon draagt, maar ook haar maten lijken te kloppen, het was een vrij forse vrouw. Dus de japon zou van haar kunnen zijn. Jean reisde na het afleveren van Mary in Den Haag onmiddellijk terug naar het Engelse hof, om weer voor twee andere kinderen van Charles en Henrietta Maria te zorgen, maar stierf een jaar later, ca. 58 jaar oud.
Henrietta Maria had geen succes met haar missie om de oorlogskas te spekken door de kroonjuwelen te belenen, de Nederlanders wilden zich daar de vingers niet aan branden. Haar echtgenoot Charles I werd in 1649 onthoofd wegens hoogverraad.

Hier meer informatie over de vondsten in het Nederlands en hier in het Engels.
Na deze tentoonstelling worden de stukken verder onderzocht en gerestaureerd. In een later stadium komen ze hopelijk terug naar Museum Kaap Skil. In een volgende post nog iets over dit museum.