Het Designmuseum in Kopenhagen heeft sinds eind 2014 een semipermanente opstelling van de allermooiste kleding en accessoires uit haar collectie. Mijn mond viel letterlijk open bij de kwaliteit en verfijning die daar te zien is.

Waar mijn mond echt van openviel was deze bruidsjapon, ongelofelijk fijn gebreid van superdun linnen garen ergens tussen 1835 en 1858. De gelige versiering is kloskant, maar de rest is helemaal gebreid! De doopjurk die ernaast hangt is ongeveer 50 jaar later in de collectie gekomen, maar waarschijnlijk wel door de zelfde breister gemaakt. Beiden zijn gevoerd met lichtblauwe zijde. Hier wat foto’s:

Detail van de rok van de japon

Detail van de doopjurk Detail van het doopmutsje

Kleurig gestreepte sjaals, waarvan de middelste is gebreid van wol in gewone ribbelsteek rond 1870 (alle toeren recht) De overgang naar een volgende kleur is steeds aan de achterkant gemaakt.

Kralentassen, 19^e eeuw en kousenbeursjes, 1820-1840. In Nederland vind je ook veel van dit soort kralentassen en -beurzen, veel daarvan zijn geïmporteerd uit Duitsland. Hier vermelden de bijschriften als herkomst Denemarken.

Het museum maakt gebruik van vitrines die rond 1900 speciaal zijn ontworpen en dat draagt zeker bij aan de sfeer. Onder een aantal vitrines bevinden zich schuiflades waar onder glas nog veel meer prachtigs te vinden valt. Helaas ontbreken daar bijschriften en spiegelt de verlichting in het glas, maar het is me toch gelukt er wat van te fotograferen.

In een van de schuiflades bijvoorbeeld dit prachtig babymutsje of een paar handschoenen, allebei met kralenwerk. Dit soort kralenwerk op handschoenen ben ik tot nu toe in Nederland nog niet tegen gekomen, maar zulke mutsjes werden op diverse plaatsen in (noord) Nederland gedragen, meestal bij de doop, van Kampereiland tot de Zaanstreek. Uit Huizen zijn natuurlijk de polsmofjes met ingebreide kralen bekend.

De handschoenen zijn gebreid van hele dunne katoen en met kralen ingebreid, gedateerd 1838 en hebben een boord in een stekenpatroon dat ook veel voorkomt bij Nederlandse kousenranden.

Deze zijn wel superleuk!

Verschillende kantjes/kragen. het breiwerk is soms aan een reepje stof genaaid of misschien ooit afgeknipt van een mouw of kleedje. Wie zal het zeggen.

Steekmouwtje of manchet van katoen. Deze manchet werd net als de kantrandjes vlak gebreid waarbij eerste en laatste toer aan elkaar zijn genaaid tot een kokertje. De toeren bevatten voor een deel steken in kantpatroon en een deel is gewoon afwisselend enkele toeren recht of averecht gebreid, zodat de ribbels ontstaan. Het randmotief doet denken aan een kantje uit het boekje van Christine Sluter uit 1843.

Dan lag er nog deze zeer fijn gebreide kanten sjaal in een lade.

Kous met een fraaie ingebreide versiering van de klink. In de bovenzijde tussen de lichte strepen zie je dat het garen niet helemaal effen is geverfd, de touwtjes om de streng zaten waarschijnlijk een beetje te strak. Blauw verven gebeurde waarschijnlijk met wede of indigo.

Dit soort kousen stelt me altijd weer voor een raadseltje: zijn ze nu handgebreid of machinaal? Sinds de 17^e eeuw waren breimachines (breiramen) zo ver ontwikkeld dat er al dergelijk fijn breiwerk op kon worden gemaakt. In de tweede helft van de 19^e eeuw kwamen er nieuwe uitvindingen op dit gebied bij die o.a. het rondbreien mogelijk maakten. Dit soort ajourmotiefjes was zeker machinaal mogelijk eind 19^e eeuw, toen deze kousen waarschijnlijk zijn gemaakt. Als ik het goed kan zien lijkt er toch aan de achterzijde een ingebreide naad te zitten en zijn de minderingen in de teen ook alleen handmatig te maken. Bij machinaal breiwerk zie je duidelijk een genaaide naad.

De ingebreide naad werd gemaakt door een of meer steken elke andere toer recht of averecht te breien op dezelfde plek. Aan weerszijden van dit ‘naadje’ werd geminderd/gemeerderd en de ribbeltjes vergemakkelijkten het tellen van de toeren, daarom hebben oude patronen het soms over het aantal naadjes (= 2 toeren) dat je moet breien in plaats van het aantal toeren.

Je ziet bovendien ook duidelijk in de hielflap, die immers heen en weer gebreid werd, een verschil tussen de toeren. Veel breiers hebben een klein verschil in spanning tussen averecht en recht breien. Dat verschil zou je bij machinaal breisel nooit zien. Mijn conclusie is toch dat deze kous waarschijnlijk met de hand is gemaakt. Maar wie daar andere gedachten over heeft, ik hoor ze graag.

In Nederlandse museumcollecties ben ik dit soort ajourwerk in kousen en mitaines ook al vaker tegen gekomen.

Binnenkort meer over kousen.