Iedereen kent inmiddels wel de jurk en de zijden kousen die werden gevonden door duikers in de zee bij Texel. Niet veel mensen weten dat er in het museum Batavialand in Lelystad textielvondsten worden bewaard uit opgegraven wrakken van schepen die ooit zonken in de Zuiderzee. Na de drooglegging van de polders werden er al wrakken gevonden en nog steeds komt er soms een tevoorschijn bij graafwerkzaamheden.
Bij de vondsten in deze wrakken zitten ook objecten of fragmenten die gebreid zijn, niet zo sjiek als de zijden kousen van Texel en erg verkleurd doordat ze in de grond hebben gezeten, maar wel interessant. Sommige vondsten roepen vragen op als ‘wat zou het geweest kunnen zijn?’
Bij het conserveren en registreren van deze textiel is een oud collega van mij aan het werk, textielrestaurator Sjoukje Telleman, zij werkt daar samen met de vaste restaurator van het museum, Joke Nientker.
Naar aanleiding van enkele vragen die ze stelden over het breiwerk leek het me leuk om eens te gaan kijken in het depot van Museum Batavialand.
Ik werd ontvangen door Sjoukje en Joke in hun werkruimte achter de schermen van het museum. We begonnen in het depot waar ik mocht kijken naar de voorwerpen die in lades worden bewaard. Nog leuker, ik mocht er foto’s van maken voor dit blog.
Eerst zie je hier kousen uit ‘De Twee Gebroeders’, een schip dat werd gevonden in juni 1967 en in mei 1972 opgegraven. Het wrak is een vrij compleet vissersschip, groot 18 ton, vergaan op vrijdag 23 juni 1876, waarschijnlijk als gevolg van een aanvaring. Eigenaar was Pieter Gerrits Bos, geboren op Terschelling op 24-9-1832 en daar overleden op 15-2-1923. Hij overleefde de ramp en had later zelfs weer een ander schip dat hij noemde naar zijn vrouw en dochter de ‘Jeremia Talina’.
Deze kousen zouden van de schipper van ‘de Twee Gebroeders’ kunnen zijn geweest, maar niets is zeker als het om archeologisch textiel gaat. Het was een beschadigd en vaak gerepareerd paar en we weten niet eens zeker of het een paar was. Vissers verbleven vaak lange perioden op zee en repareerden daar vaak zelf hun kousen die natuurlijk flink sleten in hun klompen of misschien liepen ze wel op kousenvoeten aan boord. Je ziet bij de kousen hieronder dat het op het laatst wel van stoppen aan elkaar hing.
Bij de opgraving van de ‘Twee Gebroeders’ zijn verschillende sokken/kousen gevonden, je ziet meerdere reparaties en sommige kousen lijken nieuwe voeten te hebben gekregen op een zeker moment. De bovenrand heeft ongeveer 112 steken, dus gebreid met fijne naalden en dunne wol. Plantenvezels vallen sneller uiteen, dus gevonden textiel is meestal gemaakt van wol en soms van zijde. Het is nooit helemaal zeker of deze nog werden gedragen door de schipper of dat ze toen al door hun slechte staat gebruikt werden als teerlap of poetslap.
De kousen zijn jaren terug door een textielrestaurator op een vorm vastgezet om ze beter toonbaar te maken en om ze veiliger te kunnen bewaren.
Morgen verder over nog meer textiel uit scheepswrakken.
Gegevens over de scheepswrakken: database museum Batavialand.
Met dank aan:
Joke Nientker, zij is in dienst van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, gedetacheerd bij Batavialand. Daar draagt ze samen met 2 andere collegaé zorg voor het onderhoud en behoud van de Maritieme Rijks Collectie. Deze collectie bestaat uit zo’n 34000 objecten, grotendeels verkregen door opgravingen, in de polder maar ook elders in Nederland onder water, bv de Waddenzee, en de IJssel.De collectie is beperkt toegankelijk op afspraak. Zie de website van het museum.
Sjoukje Telleman, zij is als textielrestaurator op het moment werkzaam bij Batavialand.
Sjoukje adviseert op het gebied van behoud en beheer van textielcollecties, voert restauraties uit o.a. voor particulieren maar ook bij verschillende musea door het hele land bij projecten op het gebied van restauratie en conservering van textiel. Tijdens haar studie was ze betrokken bij de conservering van de opgedoken kledingschat uit het beroemde Texelse palmhoutwrak, zie dit filmpje.
nederlandsgebreid 