Deze tekst uit een boek uit 1804 geeft een aardig beeld van hoe men toen aankeek tegen breien en spinnen. De schrijver wijst er vooral op hoe belangrijk het is dat vrouwen na het sterven van ouders en echtgenoot zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien door het kunnen spinnen en breien. Dit boek moedigt ouders aan om meisjes daar al jong mee te laten beginnen. Maar het blijkt ook uit de tekst dat breien in het openbaar in 1804 al mode  was geworden.

De Kleine Breister, Jean-Baptiste Greuze (1725-1805)

[Het hiernavolgende eerste deel van het hoofdstuk over spinnen en breien heb ik wat ingekort, EV]

Huishoudelijke kundigheden en bekwaamheden
Het is in onze dagen nodiger dan ooit dat jonge meisjes zich de kunsten en bekwaamheden verwerven welke men de vrouwelijke placht te noemen.
Tot de eerste en nuttigste vrouwelijke kunsten behoort het spinnen. Ook al zijn er lieden die van het spinnen hun beroep maken en kan men garen of linnen doek kopen, het zelf spinnen blijft toch goedkoper wanneer men het vlas met beleid inkoopt. Ook de innerlijke waarde van hetgeen zelf gemaakt is wordt daarbij benadrukt. Bovendien is het spinnen makkelijker te doen bij kaars- en lamplicht dan breien. Ook de gezelligheid van de ritmische beweging van hand en voet aan het spinnenwiel op winteravonden is een ‘bekoorlijk huiselijk tafereel’. “De onschuldige praatjes waarmee de spinsters elkaar zoeken op te wakkeren, hebben zoiets vrolijks en opbeurends.” De deugdzame huisvrouw spint het vlas tot een dunne gladde draad en leert deze vaardigheid weer aan haar kinderen. Daarbij wordt aanbevolen om die kinderen daarvoor met geld te belonen, om ze te stimuleren fijne, vaste en gladde draden te spinnen, omdat belonen beter werkt dan straffen. Van dat geld kunnen ze zich dan zelf een kledingstuk aanschaffen. Daarbij leren ze de betekenis van begrippen zoals nijverheid, vlijt, spaarzaamheid en eigendom. Verder zit de beloning voor degene die met de hand iets vervaardigt ook in het gevoel van voldoening wanneer ze haarzelf en anderen met de ‘gedenkstukken van haren vlijt’ versieren kan.

De breiles, Pierre Jacques Dierckx (1855–1947)

[Dan gaat het stuk verder over het breien, onverkort vertaald naar modern Nederlands, EV]

“Naast het spinnen is het breien een allernuttigste bezigheid voor het vrouwelijk geslacht. de kledingstukken die daardoor vervaardigd worden, kunnen ook wel door een bijzonder slag van weeftoestel gemaakt worden, maar hetgeen uit de vrije hand met breinaalden gemaakt wordt is veel gevarieerder en duurzamer. Bovendien komt een huisgezin veel goedkoper aan kousen, als het ze voor zichzelf breit, dan als ze het koopt of door anderen laat breien. Het breien heeft nog een voordeel boven het spinnen , dat men het overal en altijd, op wandelplaatsen, bij schouwspelen enz. doen kan, ja het behoort zelfs tot de bon ton dat men met breizakken of breimandjes in gezelschappen verschijnt, zodat de mode in dit zeldzaam geval eenmaal iets goeds heeft gesticht.

In onze dagen is de kunst van het breien tot een hoge trap van volkomenheid gebracht. Men heeft ze in enige mate van een werktuigelijk bedrijf, tot een fraaie kunst verheven en langs die weg de smaak daarvoor, vooral onder de hoge standen, nog verder verspreid. De kunstgrepen van het gewone kousen breien zijn algemeen bekend en dit breiwerk is intussen genoegzaam het enige waartoe jonge dochters uit de burgerlijke stand behoeven en behoren te worden opgeleid; waarbij men zich uiteindelijk , net als bij het spinnen, van het uitloven van prijzen en beloningen bedienen kan en moet. Want aanvankelijk vinden kinderen meestal in het breien niet veel aangenaams. Op welke vrolijke toon men hen ook het bekende Insteken, omslaan, doorkruipen, laat afgaan! mag voorhouden, zij krijgen verdriet in een werk, dat onder de handen van een eerstbeginnende zo langzaam vordert. Daarom kost het aan huismoeders en onderwijzeressen doorgaans veel overleg en geduld om jonge meisjes vroegtijdig zo ver te brengen, als elke jonge dochter uit de burgerstand in de breikunst moet worden gebracht.”

Jean François Millet, De breiles, 1869.

De tekst komt uit
Handboek voor jonge dogters, C.P. Funke, Opziener der vorstelijke Kweekschool tot Schoolmeesters in Dessau. Uitgegeven bij H.C.A. Thieme te Zutphen, 1804
(Vertaling uit het Duits).
pag.178-184 Huishoudelijke kundig- en bekwaamheden.

link naar de originele tekst van het boek